Βάπτιση
Convert HTML to PDF

Η βάπτιση είναι ένα από τα πιο σημαντικά μυστήρια του Χριστιανισμού και είναι υποχρεωτική. Με το μυστήριο αυτό, σύμφωνα με την Εκκλησία, αυτός που βαπτίζεται δέχεται τη χάρη του Θεού και αναγεννάται, δηλαδή αρχίζει μια καινούργια απαλλαγμένος από τις προηγούμενες αμαρτίες του και από το προπατορικό αμάρτημα. Ο ίδιος ο Χριστός βαπτίστηκε από τον Ιωάννη τον Πρόδρομο στον Ιορδάνη ποταμό.

Στα πρώτα χρόνια του Χριστιανισμού, οι χριστιανοί βαπτίζονταν σε μεγάλη ηλικία, αφού προηγουμένως περνούσαν μια δοκιμαστική περίοδο κατήχησης (κατηχούμενοι ). Λίγο μετά, εξαιτίας του κινδύνου να πεθάνει κάποιο παιδί αβάπτιστο, καθιερώθηκε η ηλικία των τριών ετών ως κατάλληλη για το βάπτισμα. Αργότερα, με νόμο του αυτοκράτορα Λέοντος του Σοφού ορίστηκε ότι τα νήπια πρέπει να βαπτίζονται σαράντα μέρες από τη γέννησή τους, για να έχει τελειώσει η περίοδος της λοχείας της μητέρας και να μπορεί να παρευρίσκεται και εκείνη στο μυστήριο. Εάν όμως υπήρχε φόβος να πεθάνει το βρέφος, τότε βαπτιζόταν νωρίτερα, και μάλιστα μπορούσε μόνο με τον διάκονο ή μοναχό ή ακόμα και απλό πολίτη με το αεροβάπτισμα, δηλαδή χωρίς νερό, σηκώνοντας τρεις φορές το βρέφος στον αέρα. Υπήρχαν και περιπτώσεις κάποιων που επέλεγαν να βαπτιστούν σε μεγάλη ηλικία ή πριν από κρίσιμες καταστάσεις που θα έθεταν τη ζωή τους σε κίνδυνο (πχ. πόλεμο), θεωρώντας ότι έτσι, με τη βάπτιση, θα απαλλάσσονταν από τα αμαρτήματά τους.

Αρχικά η βάπτιση γινόταν στη φύση, σε μέρη με τρεχούμενο νερό, όπως λίμνες, ποτάμια ή στη θάλασσα. Από τον 3ο αιώνα, η τελετή της βάπτισης, πραγματοποιούνταν σε έναν ξεχωριστό χώρο της εκκλησίας, το βαπτιστήριο . Όμως αργότερα, από τη Μεσοβυζαντινή περίοδο και μετά, σταμάτησαν να κτίζονται βαπτιστήρια και η βάπτιση γινόταν σε κολυμβήθρες, μαρμάρινες ή μεταλλικές, που βρίσκονταν μέσα στην εκκλησία. Αρχικά, η βάπτιση μπορούσε να τελεστεί και στους ναούς ιδιωτικών σπιτιών  ή σε ξωκκλήσια, όμως, ο φόβος των αιρέσεων και των παρασυναγωγών είχε ως αποτέλεσμα να οριστούν οι μεγάλοι ναοί κάθε πόλης, οι λεγόμενοι «καθολικοί» ναοί, ως οι μόνοι κατάλληλοι χώροι για το μυστήριο του βαπτίσματος. Τη βάπτιση τελούσαν ιερείς (εκτός από επείγουσες περιπτώσεις που κινδύνευε κάποιος να πεθάνει αβάπτιστος), που είχαν οριστεί από τον ίδιο τον επίσκοπο.

Η κατάλληλη ημέρα για την τελετή της βάπτισης ήταν η Κυριακή. Την εποχή που υπήρχαν κατηχούμενοι, αυτοί οδηγούνταν στον χώρο που λάμβαναν τη Θεία φώτιση, στο φωτιστήριο,  όπου βρισκόταν η μόνιμη κολυμβήθρα. Εκεί, έβγαζαν τα παλιά τους ρούχα και βουτούσαν τρεις φορές στο νερό της κολυμβήθρας. Στη συνέχεια, φορούσαν καινούργια λευκά φορέματα κρατώντας στο χέρι μια αναμμένη λαμπάδα.

Όλη αυτή διαδικασία ήταν γεμάτη συμβολισμούς: το βύθισμα μέσα στο νερό συμβολίζει την κάθοδο του Χριστού στον Άδη, η ανάδυση την Ανάσταση του Χριστού, τα λευκά ρούχα την αθωότητα και την καθαρότητα της ψυχής, ενώ οι αναμμένες λαμπάδες τον φωτισμό του Αγίου Πνεύματος. Κατά τη διάρκεια του βαπτίσματος πραγματοποιείτο και το μυστήριο του χρίσματος, του αλείμματος δηλαδή του σώματος του βαπτιζόμενου με άγιο μύρο. Στη συνέχεια, οι βαπτιζόμενοι έμπαιναν στον ναό όλοι μαζί και μεταλάμβαναν για πρώτη φορά.

Ο θεσμός του νονού, εμφανίζεται στην ορθόδοξη Ανατολή ήδη από τον 2ο αιώνα. Ο νονός έπρεπε να είναι ορθόδοξος και ευσεβής, αν και κατά τους αιώνες της Τουρκοκρατίας νονοί μπορούσαν να γίνουν και μουσουλμάνοι. Νονοί γίνονταν κυρίως άντρες, αλλά υπήρχουν και περιπτώσεις γυναικών. Ο νονός ήταν ο πνευματικός γονέας του παιδιού, και είχε από τον νόμο πλήρη δικαιώματα και υποχρεώσεις, όπως και ο φυσικός γονιός. Την ημέρα της βάπτισης συνηθιζόταν ο νονός να προσφέρει στο βαφτισίμι του δώρα, ανάλογα με την κοινωνική του θέση και την οικονομική του κατάσταση. Τα δώρα αυτά μπορεί να ήταν ακόμα και χωράφια, συνήθως όμως περιορίζονταν σε φορέματα και χρήματα.

Το μυστήριο της βάπτισης συνδυαζόταν και με τη διαδικασία της ονοματοδοσίας, δηλαδή εκείνη την ημέρα δινόταν στο παιδί και όνομα από τον νονό. Αρχικά, οι γονείς προτιμούσαν να δίνουν στα παιδιά τους το όνομα των παππούδων ή προπαππούδων ή συγγενών που έχουν πεθάνει (όπως συμβαίνει και στις μέρες μας), τα οποία ήταν ονόματα από την αρχαιότητα (εθνικά). Οι ιεράρχες όμως της εκκλησίας (κυρίως ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος ) δεν το ενέκριναν αυτό και προέτρεπαν τους χριστιανούς να επιλέγουν ονόματα αγίων, αποστόλων ή μαρτύρων, ή ακόμα ονόματα που προέρχονταν από γιορτές (Επιφάνιος, Πασχάλιος) ή από αρετές, και αυτό πλέον καθιερώθηκε μετά τον 4ο αιώνα.

Αντίστοιχα έθιμα ακολουθούνταν και στη βάπτιση των μελών της βασιλικής οικογένειας. Η ημέρα της βάπτισης δεν ήταν προκαθορισμένη. Η βάπτιση πραγματοποιούνταν κατά κανόνα από τον Πατριάρχη στο ναό της Αγίας Σοφίας και συγκεκριμένα στο μεγάλο βαπτιστήριο. Μετά την τελετή ακολουθούσε πομπή για να οδηγηθεί το βρέφος από τον ναό στα βασιλικά διαμερίσματα των ανακτόρων. Κατά τη διάρκεια της πομπής, που περνούσε από στολισμένους δρόμους της πόλης, μοιραζόταν η υπατεία, δηλαδή χρήματα προς τον λαό που επευφημούσε.


Βιβλιογραφία (5)


Σχόλια (0)

Νέο Σχόλιο