Ενδυμασία
Convert HTML to PDF

Το ένδυμα στο Βυζάντιο, όπως και σε κάθε μεσαιωνική κοινωνία, αποτελούσε διακριτικό στοιχείο κοινωνικής θέσης, υποδεικνύοντας την ομάδα στην οποία κάποιος ανήκε ή τη βαθμίδα που κατείχε μέσα στην ιεραρχία της ομάδας αυτής. Η ενδυμασία καθοριζόταν από την οικονομική κατάσταση του κάθε ατόμου και της οικογενείας του, το επάγγελμά του, την ηλικία και, φυσικά, το φύλο του.
 
Τα ενδύματα των μεσαίων και κατώτερων στρωμάτων ήταν φτιαγμένα συνήθως από μονόχρωμα πανιά που υφαίνονταν από τις γυναίκες κάθε σπιτιού στον αργαλειό και ήταν κατά κανόνα λινά ή μάλλινα. Ήταν πιο κοντά και πιο εύχρηστα από αυτά της ανώτερης τάξης και επέτρεπαν μεγαλύτερη ελευθερία κινήσεων. Αντίθετα, η ανώτερη τάξη φορούσε κυρίως ποδήρη ενδύματα που χαρακτηρίζονταν από ακριβές πρώτες ύλες, όπως μετάξι , λινό και μεταλλικά νήματα (χρυσοκλωστές, αργυροκλωστές) και στενές φόρμες με μεταλλικά ή οστέϊνα κουμπιά, ιδιαίτερα από τον 11ο αιώνα και εξής. Ειδική κατηγορία, ωστόσο, αποτελούσαν τα επίσημα ενδύματα της αυτοκρατορικής οικογένειας, που ήταν φτιαγμένα από ειδικευμένους τεχνίτες από πολύτιμα υφάσματα βαμμένα πορφυρά και ήταν πλούσια διακοσμημένα με κεντήματα από μεταλλικές κλωστές (αργυρονήματα και χρυσοκλωστές) και πολύτιμους λίθους.

Βασική ενδυματολογική μονάδα της ενδυμασίας στο Βυζάντιο ήταν ο χιτώνας, που διέφερε στο μήκος και στα μανίκια και συνήθως έδενε στη μέση με ζώνη. Το υλικό από το οποίο ήταν κατασκευασμένη η ζώνη αυτή σηματοδοτούσε την κοινωνική θέση και την οικονομική κατάσταση του ανθρώπου που τη φορούσε. Ο χιτώνας μπορούσε να συνδυαστεί κατά περίπτωση με διαφορετικά ενδύματα, όπως παντελόνια (σκελέες ή δρομίδες), μανδύες , επενδύτες και άλλα πανωφόρια διαφόρων ειδών. Αν και ο χιτώνας φοριόταν και από τα δύο φύλα, υπήρχαν βασικές διαφορές που εντοπίζονταν κυρίως στο σχήμα, στην ύφανση και το χρώμα των ενδυμάτων. Οι άνδρες φορούσαν συνήθως κοντούς χιτώνες από χοντρά υφάσματα, σκελέες ή ψηλές πλεχτές κάλτσες και μανδύες ή χοντρά πανωφόρια και σκούφιες στο κεφάλι, που τους επέτρεπαν να ασκούν το επάγγελμά τους στο ύπαιθρο. Οι φαρδιοί, μακριοί και με μακριά μανίκια χιτώνες, αλλά και οι ποικίλου μήκους εσάρπες, μαντήλια και καλύπτρες της κεφαλής προορίζονταν για τις γυναίκες. Τα γυναικεία ενδύματα, αλλά και τα ανδρικά σε μικρότερο βαθμό, συνδέονταν άμεσα με την ηθική της εποχής, που επέβαλλε την όσο το δυνατόν πληρέστερη κάλυψη του σώματος.
 
Τα ενδύματα των Βυζαντινών διακρίνονται σε πρώτης, δεύτερης και τρίτης ποιότητας. Τα εορτάσιμα καινούργια ρούχα φοριούνταν στις μεγάλες γιορτές, και ιδιαίτερα το Πάσχα, ή σε γάμους και κηδείες, ενώ δεν ήταν σπάνιο για αυτούς που δεν είχαν, να τα δανείζονται.
 
Τα ενδύματα είχαν έντονα χρώματα, ανάλογα με τις φυτικές πηγές χρωστικών ουσιών που χρησιμοποιούνταν στις βαφές, αλλά και από ποικιλία σχεδίων που περιελάμβαναν από εικονιστικές παραστάσεις έως απλά φυτικά μοτίβα. Το χρώμα αποτελούσε το κύριο στοιχείο διαφοροποίησης των αξιωμάτων, με πιο χαρακτηριστικά τα πορφυρά ενδύματα που αποτελούσαν αποκλειστικό προνόμιο του αυτοκράτορα και της βασιλικής οικογένειας. Τα λευκά φορέματα θεωρούνταν σεμνά, ενώ τα μαύρα και τα γκρίζα φοριούνταν από τους πενθούντες, τις χήρες και τους κληρικούς.

Γενικότερα, η εξέλιξη των ενδυματολογικών συνηθειών ήταν εξαιρετικά αργή. Το Βυζάντιο διαμόρφωσε το δικό του ενδυματολογικό χαρακτήρα, ακολουθώντας την προγενέστερη ρωμαϊκή παράδοση και αφομοιώνοντας ανατολίτικα στοιχεία. Αυτό φαίνεται να αλλάζει κατά τον 11ο αιώνα, όταν παρατηρείται προτίμηση σε στενότερες, συχνά εφαρμοστές, φόρμες ενδυμάτων, που συνδυάζονται με ευρεία χρήση κουμπιών. Αυτό το στοιχείο αναφέρεται τόσο στις ανδρικές φορεσιές όσο και στις γυναικείες. Την ίδια περίοδο κάνουν την εμφάνισή τους νέα ενδυματολογικά στοιχεία, όπως τα καπέλα και το ανδρικό σακάκι. Οι στενότερες φόρμες επικράτησαν σε όλη την υστεροβυζαντινή περίοδο, εποχή που χαρακτηρίζεται επίσης από την εισβολή δυτικών στοιχείων ιδιαίτερα στις λατινοκρατούμενες περιοχές. Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι ενώ μέχρι τον 13ο αιώνα κύρια πηγή έμπνευσης για τη μόδα υπήρξε η Ανατολή, στη συνέχεια πηγή άντλησης νέων στοιχείων και επιδράσεων αποτέλεσε η Δύση. 



Βιβλιογραφία (6)


Σχόλια (0)

Νέο Σχόλιο