Οι οικίες


Η πολεοδομική εξέλιξη της Επάνω και της Κάτω πόλης της Μονεμβασίας καθορίστηκε αποφασιστικά από τη μορφολογία του εδάφους και την έκταση που ήταν διαθέσιμη για δόμηση.
 
Στην Επάνω πόλη τα σπίτια κατά κανόνα είναι διώροφα ή τριώροφα, έχουν μεγαλύτερες διαστάσεις απ’ ό,τι στην Κάτω πόλη και διευθετούνται παράλληλα μεταξύ τους. Ανάμεσά τους δημιουργούνται σήμερα μονοπάτια, που ίσως έχουν διαδεχθεί παλαιότερα καλντερίμια. Πρόκειται για οικίες που ανήκαν στην τοπική αριστοκρατία, σε κρατικούς και στρατιωτικούς αξιωματούχους, καθώς και στους εκάστοτε κυρίαρχους της πόλης. Μόνον ένα οικοδόμημα έχει θεωρηθεί δημοσίου  χαρακτήρα: πρόκειται για οίκημα εντυπωσιακών διαστάσεων (τουλάχιστον 25x25μ.), ίσως έδρα τοπικού διοικητή, στη νοτιοδυτική πλευρά του πλατώματος, με κινστέρνες και θολωτούς χώρους σε δύο στάθμες, και ενιαίο ξυλόστεγο τρίκλινο στο ανώγι, με μπαλκόνι (ηλιακό) που έβλεπε προς τη θάλασσα.

Οι περισσότερες οικίες βρίσκονται στην Κάτω πόλη, όπου η δόμηση γίνεται μάλιστα πιο πυκνή, στα νότια του κυρίου δρόμου, της Αγοράς. Η καλή διατήρηση των κτιρίων μέχρι σήμερα οφείλεται στην καλή ποιότητα κατασκευής τους, με γερές λιθοδομές, ανθεκτικά συνδετικά κονιάματα και εκτεταμένη χρήση της θολοδομίας. Η επανάχρηση των παλαιών κελυφών γινόταν στο πέρασμα των αιώνων συνειδητά και συστηματικά, γι’ αυτό και τα σήμερα σωζόμενα σπίτια της Μονεμβασίας μιμούνται τις παλαιούς τύπους ή αποτελούν προσαρμογές παλαιότερων κατασκευών με εμφανείς τις νεότερες επεμβάσεις.

Τρεις διαφορετικοί τύποι οικιών απαντούν στην Κάτω πόλη: ο στενομέτωπος που έχει πρόσοψη στη στενή του πλευρά ο πλατυμέτωπος που έχει πρόσοψη στη μεγάλη του πλευρά και ο τετραγωνικός που έχει τις πλευρές του περίπου ίσες. Οι οικίες θεμελιώνονται πάνω στον βράχο, με συμπαγείς λιθοδομές που στεγάζονται με θόλους, κατά κανόνα πλάτους 3 μ. Ανάμεσα στα θεμέλια διαμορφώνονταν στέρνες-δεξαμενές, στις οποίες συλλέγονται τα όμβρια ύδατα, μέσω ενός δικτύου από αυλάκια και εντοιχισμένες σωληνώσεις, που ξεκινούν από τη στέγη της οικίας. Στο ίδιο επίπεδο της θεμελίωσης ή στο επόμενο, διαμορφώνονται θολοσκέπαστοι αποθηκευτικοί χώροι, τους οποίους χρησιμοποιούσαν κυρίως για λάδι και κρασί, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις ίσως εκεί να σταβλίζονταν και τα ζώα τους. Πάνω από τους θόλους υψώνεται το υπόλοιπο σπίτι, συνήθως άλλα δύο επίπεδα. Στο κατώτερο, όπου συνήθως ανοίγεται και η είσοδος του σπιτιού, στο επίπεδο του δρόμου, υπάρχει ο χώρος της μαγειρικής εστίας και το στόμιο της στέρνας, ενώ σε παλαιότερες περιπτώσεις εκεί απαντούν αποχωρητήρια, όμοια με αυτά του Μυστρά. Ξύλινη σκάλα οδηγεί στον άνω όροφο, όπου κυρίως διαβιούν οι κάτοικοι. Εκεί υπάρχει τζάκι και μπαλκόνι-ηλιακός, ενώ παράθυρα ανοίγονται όπου υπάρχει δυνατότητα. Ο διαχωρισμός των δωματίων ιδίως στους νεότερους χρόνους γινόταν με λεπτούς τοίχους από ευτελή υλικά, όπως σανίδες και σοβά (τσατμάς). Αν υπήρχε διαθέσιμος χώρος προσθέτονταν δωμάτια κατά πλάτος, ενώ υπάρχουν και περιπτώσεις οικιών που εκτείνονται πάνω από διαβατικά των δρόμων (δρομικές). Τέλος, αν υπήρχαν αυλές ή κήποι, θα πρέπει να ήταν πολύ μικρών διαστάσεων.


Γλωσσάρι (2)

κινστέρνα: δεξαμενή συλλογής νερού. Είχαν συνήθως ορθογώνιο σχήμα και στεγάζοντανμε καμάρες.
τρικλίνιο: αίθουσα υποδοχής και συμποσίων.


Πληροφοριακά Κείμενα (0)


Βιβλιογραφία (4)

1. Α. Κούλογολου-Περβολαράκη, Ε. Ξαναλάτου-Δεργκαλίν, Μονεμβασία. Οχυρά-Κυκλοφορία-Σπίτια, Αθήνα, 1974

2. 1. Μονεμβασία. Αντικείμενα-Περιβάλλον-Ιστορία. Η Αρχαιολογική Συλλογή, Αθήνα, 2001

3. Kalligas H., ‘Monemvasia Seventh-Fifteenth Centuries’ σε The Economic History of Byzantium From the Seventh through the Fifteenth Century, Dumbarton Oaks Research Library and Collection, Washington D.C., 2002

4. Καλλιγάς Α. Γ., Καλλιγά Χ. Α., Μονεμβασία. Ξαναγράφοντας σε παλίμψηστα, Αθήνα, Ποταμός, 2006


Σχόλια (0)