Ο ναός της Παναγίας Χαλκέων
Ο ναός της Παναγίας Χαλκέων βρίσκεται
κοντά στο σημείο διασταύρωσης των οδών Εγνατίας και Αριστοτέλους, σε περιοχή
όπου, ήδη από την αρχαιότητα, λειτουργούσαν χαλκοπρατεία.
Σύμφωνα με την εγχάρακτη επιγραφή του υπερθύρου της δυτικής εισόδου, ο ναός ανεγέρθηκε
το 1028, στη θέση ειδωλολατρικού ιερού, από τον πρωτοσπαθάριο Χριστόφορο, τον κατεπάνω (διοικητή) της Λαγουβαρδίας,
τη σύζυγό του Μαρία και τα παιδιά του: Νικηφόρο, Άννα και Κατακαλή. Ο τάφος του
κτήτορα βρίσκεται μέσα σε αρκοσόλιο στο μέσο του βόρειου τοίχου.
Ο ναός παρουσιάζει ιδιαίτερο
αρχιτεκτονικό και μορφολογικό ενδιαφέρον. Ανήκει στον τύπο του σύνθετου τετρακιόνιου σταυροειδούς εγγεγραμμένου ,
με κεντρικό και δύο περιφερειακούς τρούλους
(στα άκρα του διώροφου νάρθηκα ), ενώ στην
ανατολική του πλευρά διαμορφώνεται τριμερές ιερό με τρίπλευρή αψίδα . Είναι
κτισμένος με πλίνθους με την τεχνική της κρυμμένης πλίνθου, κατά την οποία οι
σειρές παχύτερων και λεπτότερων πλίνθων εναλλάσσονται, και οι λεπτότεροι που υποχωρούν
ελαφρά καλύπτονται με κονίαμα, δημιουργώντας έτσι εναλλαγές κόκκινων (πλίνθοι)
και ανοιχτόχρωμων (κονίαμα) επιφανειών. Οι ραδινοί τρούλοι, τα αετώματα, τα τυφλά αψιδώματα, οι πλίνθινοι
ημικίονες, οι τοξωτές απολήξεις, τα επάλληλα ανοίγματα, και οι κόγχες αποτελούν μορφολογικά στοιχεία που
προσδίδουν στο μνημείο έντονη πλαστικότητα, με αρμονική σύνθεση των επιμέρους
όγκων και προσεκτικά ισορροπημένες αναλογίες. Την περίμετρο του ναού περιτρέχει
μαρμάρινος κοσμήτης , ενώ κάτω από τον κοσμήτη της νότιας όψης σώζονται πήλινες
πλάκες με κουφική διακόσμηση που σχημάτιζαν ζωφόρο . Οι κίονες του ναού φέρουν
τεκτονικά κιονόκρανα με σχοινόσχημο κόσμημα στις ακμές και κυκλικά πλαίσια με
σταυρούς, ρόδακες και πυροστρόβιλους στις όψεις.
Το μεγαλύτερο μέρος του ζωγραφικού
διακόσμου είναι σύγχρονο με την ανέγερση του μνημείου, σύμφωνα με επιγραφή στο
εσωράχιο του τόξου του ιερού που αναφέρει τους ίδιους κτήτορες. Το
εικονογραφικό πρόγραμμα περιλαμβάνει σκηνές από τον Χριστολογικό
κύκλο
στον
κυρίως ναό (Γέννηση, Υπαπαντή, Προσκύνηση των Μάγων, Πεντηκοστή), ενώ αξίζει να
σημειωθεί η τοποθέτηση της
Ανάληψης στον τρούλο . Στο Ιερό Βήμα εικονίζεται η Πλατυτέρα δεομένη, μετωπικοί Ιεράρχες και η
Κοινωνία των Αποστόλων. Στον νάρθηκα αναπτύσσεται το θέμα της Δευτέρας Παρουσίας.
Κατά την Παλαιολόγεια περίοδο, ο
αρχικός διάκοσμος σε μέρος του βόρειου και νότιου τοίχου, καθώς και στη δυτική
πλευρά φαίνεται πως αντικαταστάθηκε. Από αυτές τις παραστάσεις σώζονται σήμερα
λίγα λείψανα από την Κοίμηση της Θεοτόκου, κάποιες σκηνές του Ακαθίστου Ύμνου και μορφές μεμονωμένων αγίων.
Σημειώνεται ότι κατά την Οθωμανική
περίοδο, ο ναός μετατράπηκε σε τζαμί για να αποδοθεί εκ νέου στη χριστιανική
λατρεία με τη λήξη της περιόδου. Κατά τους σεισμούς του 1933, υπέστη σοβαρές
ζημιές, των οποίων η αποκατάσταση ολοκληρώθηκε πριν το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Βλάβες υπέστη επίσης και κατά τους σεισμούς του 1978, οι οποίες οδήγησαν σε νέο
κύκλο εργασιών συντήρησης από τη δεκαετία του 1980 και εξής.
Βιβλιογραφία (3)▼
Σχόλια (0)▼
Νέο Σχόλιο▼